Sir Roger Penrose; Nobel Fizik Ödüllü İngiliz matematikçi, matematiksel fizikçi ve bilim felsefecisidir. Oxford Üniversitesi Matematik Enstitüsü’nde fahri profesör, Wadham Koleji’nde fahri akademi üyesidir. Matematiksel fizik alanında yaptığı çalışmalarıyla ün kazanmıştır.
Kozmoloji ve genel göreliliğe dair çalışmaları kendine birçok ödül kazandırmıştır. Evrenin anlaşılmasına yardımcı olan Penrose-Hawking tekillik teoreminin getirdiği 1988 Wolf Foundation Prize bunlardan biridir.
AİLESİ
Bir matematikçi ve psikiyatrist olan Lionel Penrose ve Margaret Leathes’ın oğlu olan Roger Penrose; 8 Ağustos 1931’de Colchester, İngiltere’de doğmuştur. Penrose’un ailesi cevherlerle doludur: ağabeyi Oliver Penrose teorik fizikçi, kardeşi Jonathan Penrose satranç uzmanı, amcası Roland Penrose ise sanatçıdır. Baba tarafından büyükbabası J. Doyle Penrose, İrlandalı bir sanatçıydı. Anne tarafından büyükbabası John B. Leathes ise bir psikologdu.
AKADEMİK ÇALIŞMALARI
Penrose, University College London’dan matematik diplomasıyla mezun oldu. Henüz öğrenci olduğu 1955 yılında, Amerikalı matematikçi E. H. Moore’un genelleştirilmiş ters matris fikrini geliştirerek Moore-Penrose tersi olarak tekrar ortaya attı. 1958’de Cambridge Üniversitesinde doktorasını tamamladı. 1950’li yıllarda, imkânsız cisimleri resmeden M. C. Escher’in eserlerinden esinlendiği Penrose üçgenini tasarladı.
Penrose’un tanınmasını sağlayan fikri 1974’te ortaya attığı Penrose döşemesidir. Bu döşeme, düzlemi periyodik olmayan bir şekilde örten farklı iki karodan meydana gelir. Bu döşemenin en büyük özelliği, beş katlı rotasyonel simetriye sahip olan ilk desen olmasıdır.
2004 yılında Penrose, “The Road to Reality: A Complete Guide To The Laws of the Universe” adlı 1099 sayfalık bir kitap yayımladı. Bu kitabın amacı ise fizik kanunlarına kapsamlı bir kılavuz olmaktı. Bununla beraber farklı konularda birçok kitap da kaleme aldı. Penrose Pennsylvania Devlet Üniversitesi‘nde fizik ve matematik profesörü, ayrıca The Astronomical Review yayın kurulu üyesidir.
KMA Işımaları ve Erken Evren
Penrose, 2010 yılında Büyük Patlama’dan önce var olması muhtemel olan bir erken evrenin delilini ortaya koydu. Bu delile ulaşırken kozmik mikrodalga arka plan ışınımının WMAP uydusunun verilerinde bulunan konsantre halkalardan yola çıktı. Buna göre bizim evrenimizi oluşturan Büyük Patlama, bizden önce var olan bir erken evrenin varlığına devam etmesine müsaade edecek kadar sorunsuz gerçekleşmiş olabilir.
Penrose ve Yapay Zeka Hakkındaki Görüşleri
Penrose bir sistemin algoritmik olmadan deterministik olabileceğini göstermek amacıyla Turing’in durma problemini kullandı.
Bu problemde yalnızca açma ve kapama olmak üzere iki halde bulunabilen bir makine vardır. Bu makine durduğunda sistemin açık ve durmadığında sistemin kapalı olması, sistemin durumunu makinenin belirlediği anlamına gelir. Ancak Turing makinesinin durup durmadığını belirlemenin algoritmik bir yolu yoktur.
Penrose’a göre bu tarz algoritmik olmayan, ancak deterministik bir işleyiş; kuantum mekanik dalga fonksiyonlarının indirgenmesinde rol alabilir ve insan beyniyle ilişkilendirilebilirdi. Şu anki bilgisayarlar ise deterministik sisteme algoritmayla sahip olduklarından dolayı bir zekâya sahip olmak için yeterli değildi. Bu nedenle aklın rasyonel işleyişi bir algoritma halinde kompleks bir bilgisayar tarafından kopyalanamazdı. Bu, düşüncenin algoritmalarla oluşturulabileceğini savunan yapay zeka savunucularının fikirlerine zıttır.
Başarıları ve Ödülleri
Penrose kariyeri boyunca birçok ödüle layık görüldü. 1985’te Kraliyet Cemiyeti tarafından verilen Kraliyet Madalyası, 1988’de Hawking ile fizik alanında Wolf Foundation Prize, 1989’da İngiliz Fizik Enstitüsü tarafından verilen Dirac Madalyası bunlardan bazılarıdır.
1990’da Albert Einstein’ın çalışmalarıyla ilişkili üstün çalışmaları için Albert Einstein Derneği tarafından Albert Einstein Madalyası ile, 1991’de Londra Matematik Derneği tarafından Naylor Prize ile, 1994’te bilime yaptığı katkılardan dolayı şövalyelik nişanıyla, 2000 yılında devlet üstün madalyası ile, 2004’te matematiksel fiziğe olan orijinal katkılarından dolayı DeMorgan Madalyası ile, 2008’de Compley Madalyası ile ödüllendirildi.
2011’de Santiago de Compestela Üniversitesi tarafından Fonseca Ödülüne, 2012’de ETH Zürich tarafından bilime olan katkılarından ve bilim ve toplum arasındaki bağları kuvvetlendirdiği için Richard R. Ernest madalyasına layık görüldü.
Kara deliklerin oluşmasının, genel göreliliğin doğrudan bir sonucu olduğunun ispatlaması ile 2020 Nobel Fizik Ödülü ile ödüllendirildi.
1992’den 1995’e kadar Genel Görelilik ve Yerçekimi Uluslararası Topluluğu’nun başkanı olarak görev yaptı. 1994 yılında Bath Üniversitesi tarafından Fahri Doktorluk unvanına layık görüldü. 1998’te Birleşmiş Milletler Ulusal bilim Akademisi’ne seçildi. 2005’te Penrose Varşova Üniversitesi ve Katholieke Universiteit Leuven (Belçika), 2006’da York Üniversitesi tarafından Fahri Doktorluk unvanına layık görüldü.
Aynı zamanda Penrose İngiliz Hümanist Derneği’nin kıymetli üyelerinden ve Oxford Üniversitesi Bilimsel Topluluğu’nun müdavimlerinden biridir. 2015’te de CINVESTAV-IPN (Meksika) tarafından Fahri Doktor unvanına layık görülmüştür.
Roger Penrose bilim tarihinde bıraktığı iz tartışılamaz. Caltech‘ten Kip Thorne’un sözlerine göre göre Roger Penrose, uzay-zamanın özelliklerini anlayabilmek için kullandığımız matematiksel araçları kökten değiştirdi. Özellikle bilin ve yapay zekâyla ilgili fikirleri eleştirilse de Penrose ortaya attığı tüm fikirlerle yaşamı boyunca bilime katkıda bulundu. Bu fikirlerle yaşamından sonra bile bilimimizi ve düşüncelerimizi ileri taşıyacaktır.
YAZAR: Serdar COŞKUN
Son yorumlar