Nedir?
Evrimsel Oyun Kuramı, oyun teorisinin canlıların doğma, gelişme ve üreme gibi faaliyetleri ile ilgilenen bir etüdüdür.
Başlangıçta oyun teorisi her ne kadar yalnızca ekonomi ile ilişkilendirilmiş olsa da sonraları pek çok farklı alanı kapsayacak biçimde geliştirilmiştir. Biyoloji de bu alanlardan biridir ve oyun teorisi ile kurulan analojisi literatüre Evrimsel Oyun Kuramı adı ile geçmiştir. Kurama götüren fikrin temelleri istatistikçi Ronald Fisher tarafından 1930 tarihli Doğal Seçilimin Genetik Teorisi adlı kitabında ortaya atılmış olmakla birlikte, ‘oyun teorisinin evrimsel süreçlere uygulanması’ adı altında bu kuramın açıklamalarını öne süren ilk kişi biyolog Richard Lewontin olmuştur. Sonrasında, 1973 yılında, John M. Smith ve George R. Price tarafından ‘Hayvanların rekabet stratejilerini matematiksel olarak analiz etme’ suretiyle çeşitli kavramların tanımı yapılmış ve kuram detaylandırılmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan hali ile Evrimsel Oyun Kuramı, hayvanların özgeci davranışlarını Darwin’in evrim teorisi sınırları içinde açıklamakta fazlasıyla başarılı olmuştur.
Nasıl İşler?
Göç mevsimi geldiğinde bulunduğu yerden daha verimsiz ve hava şartları daha kötü olan bir yere göç eden bir kuş sürüsünü düşünelim. Açıkça kötü bir karar gibi gözükmesine rağmen neden böyle bir karar alırlar? Bu sorunun cevabını belirleyebilmek için göç motivasyonlarını ve buna sebep olan pek çok etmeni gözden geçirmemiz gerekir. Bütün bunları göz önünde bulunduran kuş sürüsünün ise oyunun içindeki farklı tarafların stratejilerini değerlendirerek kendi yolunu belirlediği çıkarımını yapabiliriz. Şayet takip eden mevsimde aynı yerde kalacak olsalardı oraya göç eden farklı türler yüzünden rekabet koşulları onlar adına çok daha zorlaşacaktı. Buna istinaden de üreme ve hayatta kalma şansları göç ettikleri senaryoya kıyasla çok daha az olacaktı. Kuşlar bu noktada sadece bireysel çıkarlara dayanarak değil, aynı zamanda yavrularının ve grubun öteki bireylerinin yaşama şanslarını ve çıkarlarını da göz önüne alarak bu kararı verirler. Bunları ve benzeri parametreleri hesaba katmak onlar adına faydalarını maksimize etmeye yarayacak bir yöntemdir. Ayrıca, farklı rollere sahip etmenleri düşündüğümüzde kuş sürüsünün çıkarları yalnızca kendi kararlarına bağlı olmadığı gibi; doğada kuşlarla herhangi bir tür ilişki içerisinde olan canlıların çıkarları da kuşlara ve pek çok öteki etmene bağlıdır. Bu bağlılık çerçevesinde şekillenen stratejiler, oyun kuramı problemlerinin doğadaki birer örneğidir.
Doğal Seçilim, Uyum ve Oyun Teorisi:
Kuş sürüsü örneğindeki tercih, hem sürünün her bir bireyi hem de sürünün tamamı için mevcut koşullarda en büyük faydayı sağlar. Aynı zamanda bu en iyi strateji seçimi, farklı türlerin doğada bir arada yaşamasına olanak tanır. Her bir tür için bu hayatta kalma stratejileri, amaçlarına ulaşabilmeleri adına başka canlıların çıkarları ile olabildiğince az çatışacak ve uyumlu şekilde düzenlenmelidir. Bu tercihleri ve hayatta kalma stratejilerini değişen çevreye ve farklı türlerin çıkarlarına uyarlayamayan türler, doğal seçilimle yeryüzünden silinirler.
Son Söz
Canlı davranışlarını ve bu davranışların evrimini anlayabilmek biyolojideki pek çok gizemi aydınlatma konusunda önemli bir işleve sahiptir. Oyun kuramı ise, pek çok farklı alanın çeşitli ayaklarında olduğu gibi biyolojide de canlı davranışlarını analiz etmede sağlam bir zemin ve etkili araçlar sunmaktadır. Bu özelliği bakımından Evrimsel Oyun Kuramı, şimdiden evrimsel biyolojinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir ve önemi giderek artmaktadır.
NOT: Evrimsel Oyun Kuramı yazımızın temelinin anlatıldığı Oyun Kuramı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
YAZAR: Alperen KARS
EDİTÖR: Melisa ACAR
Son Yorumlar